Πέμπτη 21 Ιουνίου 2007

The Science of sleep - Michel Gondry (2006)


Αποτελεί ξεχωριστή επιστήμη ο ύπνος; Δύσκολη η ερώτηση αν σκεφτεί κανείς πως παρά τις μελέτες που έχουν γίνει, δεν είναι εύκολο να υπάρξει πλήρης και καθολικής αποδοχής εξήγηση των όσων φανταζόμαστε την ώρα του ύπνου. Από τους λαϊκούς ονειροκρίτες ως τη σύγχρονη ψυχανάλυση, ο κόσμος των ονείρων αποτελεί ένα μυστήριο και όπως επηρεάζεται από τη καθημερινότητα μάς, συχνά αντιστρέφοντας τους ρόλους την επηρεάζει και αυτός.
Ο Michel Gondry αν και σχετικά νέος στο χώρο του σινεμά, έχει αρκετά μεγάλη προϊστορία πίσω από τη κάμερα χάρη στα ως επί το πλείστον εξαιρετικά video clips που γύρισε τη δεκαετία του 90. Βάζοντας την υπογραφή του σε 2 ταινίες, τη φαρσοκωμωδία Human Nature και το Eternal Sunshine of the Spotless Mind, μια από τις πιο ευφάνταστες αλλά και καταθλιπτικές συνάμα ταινίες των τελευταίων ετών, έδωσε υποσχέσεις ότι μπορεί μέσα από τον πιο απαιτητικό κόσμο των ταινιών να εκφραστεί όπως ακριβώς και στα μικρού μήκους πειράματά του. Βλέποντας κάποιος ολοκληρωμένο το έργο του παρατηρεί σχετικά εύκολα 2 εμμονές. Οι παιδικές αναμνήσεις και ο κόσμος των ονείρων, αντικείμενα που προφανώς συνδέονται, παίζουν κυρίαρχο ρόλο στις περισσότερες δουλειές του καθώς συχνά αναλύεται πρώτον η μεταξύ τους σχέση και δεύτερον η επίδραση που έχουν πάνω στον άνθρωπο. Οι ήρωες του είναι άτομα με ανεπτυγμένη την αίσθηση της φαντασίας, την οποία και εκφράζουν με παιχνίδια, σκανδαλιές ή φλερτ πάντα όμως με αθώο τρόπο έτσι ώστε να γίνονται πολύ συμπαθείς στο κοινό .
Η μικρή αναφορά στο έργο του Gondry μοιάζει απαραίτητη καθώς το Science of Sleep είναι στην ουσία μια ανασκόπηση του ίδιου πάνω στο έργο του. Έχει ως κεντρικό ήρωα τον Stephane, έναν νέο που ζει τόσο έντονα τα όνειρά του ώστε αδυνατεί να ξεχωρίσει τη φαντασία με τη πραγματικότητα. Απέναντι από το σπίτι του μετακομίζει η Stephanie και μοιραία γίνεται η μετά παρεξηγήσεων γνωριμία τους. Η ξαφνική έλξη που νοιώθει για τη γειτόνισσα του γίνεται αφορμή για άλλη μια μάχη με τα όνειρά του. Τη προσεγγίζει με ανορθόδοξους και πρωτότυπους τρόπους, προϊόντα οι περισσότεροι των ονείρων του καταφέρνοντας να κερδίσει το ενδιαφέρον της. Πως όμως ένας άνθρωπος τσακωμένος σχεδόν με τη πραγματικότητα μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του και να μπορέσει να δημιουργήσει μια υγιή σχέση;
Ο Stephane είναι όλοι οι ήρωες του Gondry μαζί και, ως προέκταση, ο ίδιος ο σκηνοθέτης Είναι ένα μεγάλο παιδί που χρησιμοποιεί τη φαντασία ως όπλο για να επιβιώσει στο κόσμο των ενηλίκων. Τα διάφορα παιχνίδια που επινοεί ή σκέφτεται στον ύπνο του θυμίζουν τον οργασμό φαντασίας που είχαμε μικροί στη προσπάθεια μας να σκοτώσουμε τις άπειρες ελεύθερες ώρες μας. Δεν έχει τις γνωστές καθημερινές σκοτούρες του στυλ καριέρα, ωραίο αυτοκίνητο, σπίτι κτλ, αλλά ψάχνει συνεχώς μέσα στο χάος του μυαλού του να ανακαλύψει νέες διεξόδους έκφρασης και επικοινωνίας. Αν όλα αυτά όμως ακούγονται ωραία και καλά, κάπου εδώ πρέπει να αρχίσουν και οι ενστάσεις. Όπως ανέφερα ότι βλέπουμε μοιάζει κυρίως με ανασκόπηση, σίγουρα όχι λόγω έλλειψης νέων ιδεών, αλλά σαν ένα μικρό παιχνίδι του Gondry με τους θαυμαστές του. Και αυτό ακριβώς το παιχνίδι όσο ωραίο και αν φαίνεται αποτελεί και το βασικότερο μειονέκτημα της ταινίας. Από τη μια οι fan (σηκώνω και εγώ το χέρι εδώ) ικανοποιούνται στο μέγιστο απ 'ότι βλέπουν και από την άλλη οι υπόλοιποι που δεν έχουν γνωρίσει το παρελθόν του Gondry κοιτούν απορημένοι τις αναφορές του και πολλές φορές δεν καταλαβαίνουν τι βλέπουν. Βέβαια γιατί να είναι ξαφνικά ενοχλητικό κάτι τέτοιο, καθώς δεν είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος σκηνοθέτης που μπαίνει στη διαδικασία μιας ταινίας 'για αυτόν και τους φίλους του'. Είναι ίσως το χρονικό σημείο αυτό που είναι ατυχές, σκεπτόμενοι ότι πολύ μεγαλύτερα και γνωστότερα ονόματα του χώρου άργησαν πολύ περισσότερο να υλοποιήσουν κάτι αντίστοιχο. Από τον κάθε Gondry δηλαδή - και λέγοντας κάθε Gondry εννοώ νέο και υποσχόμενο για σπουδαίες δουλειές μέσα στα προσεχή 5-10 χρόνια - περιμένεις τη νέα πρόταση, το κάτι παραπάνω στο ήδη ότι καλό έχει δώσει και όχι παιχνίδια με το κοινό του. Είναι όντως πολύ ωραία τα επί της οθόνης στη ταινία - καθαρά οπτικά - όταν όμως κάπου στο δρόμο χάνεται κάπου η ουσία, δε φτάνουν πάντα.
Βέβαια όταν λέω ωραία, καλύτερα να πω υπέροχα. Ειδικότερα στην οπτικοποίηση του χαοτικού κόσμου των ονείρων ο Gondry είναι πολύ μακριά από το συναγωνισμό, βρίσκοντας σχεδόν πάντα τον ιδανικό τρόπο να βγάζει στην οθόνη κόσμους υπό δημιουργία ή υπό κατάρρευση - θυμηθείτε και τα θαύματα που είχε κάνει εδώ στη Λιακάδα - μέσα στο μυαλό. Με πολύ κοπιαστική δουλειά στο μοντάζ πετάει στην οθόνη στιγμιαίες σκέψεις του Stephane, για πράγματα όπως πχ πώς θα εκδικηθεί το κακό αφεντικό του ή πως θα προκαλέσει το ενδιαφέρον της Stephanie, προσπαθώντας έτσι να "μιλήσει" αποκλειστικά μέσα από αυτές τις εικόνες χωρίς να χρειάζεται η επεξήγηση των ταχύτατων και εκατοντάδων σκέψεων του ήρωα. Ο πανταχού παρών τα τελευταία χρόνια Gael Garcia Bernal τα πάει μια χαρά στο να εκφράσει τη διαρκή αμηχανία του Stephane - τον βολεύει και λίγο η σχετικά παιδική φάτσα του - δίνοντας το απαραίτητο καρτουνίστικο χρώμα που θα έπρεπε να έχει ένας τέτοιος χαρακτήρας και αναμφίβολα γίνεται απόλυτα πιστευτός ως μονίμως "χαμένος" ήρωας. Το Παρίσι απλά βοηθάει στο απαραίτητο ρομαντικό της υπόθεσης ενώ ως λύση στο γρίφο της σχέσης προτείνεται ένα ενδιαφέρον αίνιγμα που πηγάζει από τον ίδιο το χαρακτήρα του ήρωα, την ακροβασία δηλαδή μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.
Εν κατακλείδι, αν και έχασε λίγο τον έλεγχο, ως 'παιδί' και αυτός, ο Gondry παρουσίασε μια οπτική πανδαισία, πλημμυρισμένη με χρώματα και κόσμους μαγικούς προσφέροντας ψυχική ανάταση στο εξορισμού καταθλιπτικό θέμα του έρωτα. Τα όσα ανέφερα περί διαχωρισμού φανατικού κοινού και απλών θεατών δεν έχουν να κάνουν με το ότι ξαφνικά σκέφτηκα ή λυπήθηκα όποιον δεν έχει δει Gondry - σε τελική ανάλυση Gondry είναι, όχι Godard :p - απλά όπως σε πολλά θέματα έτσι και στο σινεμά το timing παίζει σπουδαίο ρόλο. Εκεί χωλαίνει η όλη ιδέα της κατά τα άλλα εξαίρετης ταινίας και γι 'αυτό προφανώς και θα χαθεί μάλλον εύκολα μέσα στο χρόνο.